Enfeksiyon, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde görülen bir hastalık tipidir. Enfeksiyöz etkenlerin yani mikropların neden olduğu hastalıklara direnmeyi bağışıklık sistemi sağlar. Bağışıklık sistemi yahut immün sistem 3 ana ögenin bir ortada işlediği bir sistemdir bunlar;

1-Fizik bariyerler (cildimiz, burun içi kıllar ve mukozalar, teneffüs yolu tüycükleri, bağırsak içerisindeki mukozalar birer fiziki bariyerdir)

2-Hücreler (kan içerisindeki savunma hücreleri T lenfositleri, B lenfositleri, makrofajlar üzere )

3- Çözünür unsurları (antikorlar, interlökinler dediğimiz kısımlar ) içeren farklı savunma sistemlerinden oluşur.

Bağışıklık nedir? Çocukların bağışıklığını nasıl güçlendirebiliriz?

Bağışıklık sistemi yani immün sistem, bireyin etrafındaki milyonlarca mikroorganizmaya karşı konağı iki halde tanır ve yok eder. Bunların birincisi mikrobun bedene girmesiyle çabucak başlayan özgül olmayan yani seçici olmadan yok eden sistemdir. Biz buna doğal (innate) immün karşılık deriz. İkincisi ise daha sonra mikroorganizmanın bedene girdiğinde tanımasını sağlayan ve gelecekteki enfeksiyonlara karşı bedende hazır bekleyen spesifik yani özgül gelişen cevaptır.

Aşılarda genelde bedene mikroba ilişkin birtakım modüller yahut direkt zayıflatılmış mikroplar bedene verilir. Bedenin bunu tanıması sağlanarak ilerde gerçek enfeksiyon bedene girdiğinde beden çabucak kendini savunur işgal olmadan mikrobu yok eder. Bunu sağlayan cevap ikincil yani spesifik bağışıklıktır. Bu genetik olarak değil sonradan kazanıldığı için kazanılmış bağışıklık denir.

İşte bu kazanılmış bağışıklık yeni doğan bebek yahut okul öncesi çocuklarda mikropla müsabaka olmadığı için çocuklar korumasızdır. Genelde aşılarla bu muhafaza erken yaşlara çekilmekle birlikte milyonlarca çeşit mikrop olduğundan çocuk her farklı mikrop ile karşılaştığında enfeksiyon geçirir. Bu çocukların vakitle bütün mikropları tanır hale geldiğinde az enfeksiyon geçireceği manaya gelir.

Yani izole kalmış bir bebek kreşe verildiğinde oradaki mikropları daha evvel bedeni bilmediğinden onlarla savunma sistemiyle müdafaa yapar. Bu müdafaanın sonucunda biz de bunu ateş, öksürük, ishal üzere belirtilerle gözleriz. Yani çocuğumuz mikrobu tanıyıp yok ettikçe güçlenecek ve sık enfeksiyon geçiriyor olacaktır.

Bu formda her iki sistem (hem doğal hem de kazanılmış bağışıklık sistemi) ardışık olarak vazifelerini yaparak konağın hayatını sağlıklı sürdürmesini ve enfeksiyonlara direnç kazanmasını sağlar. Lakin birtakım çocuklarda bu iki sistemde hakikat işlemeyen ve bozuk olan kısımlar olabilir ve bir türlü bağışıklık sistemi kendini geliştiremez. Bu duruma ise bağışıklık sistemi zayıf yahut bağışıklık sistemi yetmezliği diyoruz

Her sık enfeksiyon geçiren çocukta bağışıklık sistemi bozukluğu var diyemeyiz. Bunu testlere bakıp karar vermek gerekir. Çoğunlukla bu sık enfeksiyon geçirme olağan gelişim sürecinin bir kesimi olmaktadır.

Küçük çocukların enfeksiyonlara eğilimi birçok etmene bağlıdır;

1. Bağışıklığın tam olarak oturmaması (bu genelde 7 yaşa kadar süren bir süreçtir)
2. Enfeksiyon etkeni ile ilk kez karşılaşma
3. Kötü sağlık ve beslenme koşulları
4. Kalabalık ev ortamı
5. Yuva ve okul ortamında hasta kişiler ile sık temas

Anne sütü alan bebekler 6 aya kadar enfeksiyon geçirmezler

Emen bebekler genelde birinci 4-6 ay enfeksiyon geçirmezler. Zira anne karnında kimi annenin kollayıcı sistemi proteinleri bebeğe geçmiştir. Bu proteinler de genelde 4-6 ay sonra bebeğin bedeninde kalmamakta ve parçalanmaktadır. Bu nedenle anne sütü alan bebekler süt içerisindeki birtakım koruyucuların tesirinden ötürü mama alan bebeklerden daha az hastalanabilmektedir.

Çocukluk çağında olağan kabul edilen sayıdan daha fazla enfeksiyon geçiren yahut üst teneffüs yolu enfeksiyonunu takiben önemli komplikasyonların görüldüğü çocuklar ‘sık hastalanan çocuk’ olarak tanımlanır. Sık hastalanan çocuk genelde kolay bir enfeksiyon sonrası daha da berbatlaşan ve enfeksiyon müddeti olağandan uzun süren yahut sıklığı olağan yaşıtlarına nazaran çok daha fazla olan çocuklardır. İlkokul birinci sınıftaki tüm çocuklar ayda bir sefer hastalanırken, o sınıfta bir çocuk 7-8 kere hastalanıyorsa sık enfeksiyon geçiren çocuk olarak düşünülebilir.

Çocuğumuzun enfeksiyon geçirdiğini nasıl anlayabiliriz?

Aşağıda kimi bedellerden fazla olan durumlar sık enfeksiyon geçiren çocuk olarak tanımlanabilir. Tabi bu teşhisleri tabip koymalıdır. Zira aileler kolay bir burun akmasını da orta kulak iltihabı yerine koyabilirler. Birinci 5 yaş genelde çocukların enfeksiyonlara yatkın olduğu periyotlardır. Zira bağışıklık hala kendini geliştirmektedir.

Kreşe gitmek, atopi hikayesi, kalabalık ortamda yaşamak ve sigara maruziyeti de sık enfeksiyon ile birliktedir. Bilhassa kreşe ve okula giden çocuklarda yılda 6-8 kere üst teneffüs yolu enfeksiyonu ya da 1-2 kere kolay gastroenterit görülebilmektedir. Bu durum birçok vakit ebeveynlerin kaygı ile doktora başvurmalarına ve çocukların gereksiz tetkik edilmesine yol açmaktadır.

Çocuğunuzun yılda kaç kez hastalandığına dikkat edin

Tekrarlayan enfeksiyonların tanımlanmasında, enfeksiyonun sayısı ile birlikte şiddeti, uzun sürmesi, tedaviye dirençli olması, alışılmadık mikroorganizmalar ile oluşması ve alışılmadık komplikasyonların görülmesi de dikkate alınmalıdır.

Beş yaşın altındaki sağlıklı çocuklar; 4-9 kez/yıl üst teneffüs yolu enfeksiyonu

1 yaş altı küçük sağlıklı çocuklarda AOM (kulak iltihabı) ortalaması; her 5 çocuktan 3 ü yılda 1 kere her 5 çocuktan 1 i ise yılda 3 den fazla olabilmektedir.

3 yaş altı çocuklarda yılda her 5 çocuktan 4’ü bir kere kulak iltihabı yarısına yakını ise 3 yahut daha fazla kulak iltihabı olabilmektedir.

1-5 yaş ortası çocuklarda idrar sıklığı ise çok azdır. 100 çocuktan 2’si üzere.

İshal sıklığı ise 2-3 defa yıl fakat kreşe gidiyorsa yılda 5 sefere kadar çıkabilmektedir.

Çocuğunuzun bağışıklığı güçsüz mü?

Peki, hangi durumlarda çocuğumuzda bağışıklık yetmezliği aklımıza gelmelidir?

Öykü dikkatle alınmalı ve aşağıdaki bilgilere ulaşıldığında hasta mutlaka savunma sistemi yani immünolojik açıdan incelenmelidir.

1- Bir yılda 8’den fazla üst solunum yolu enfeksiyonu geçiriyorsa

2- Bir yılda 2’den fazla ciddi sinüs enfeksiyonu geçiriyorsa

3- 2 aydan uzun süren etkisiz antibiyotik kullanımı olmuşsa

4- Bir yılda 2’den fazla pnömoni yani zatürre olmuşsa

5- Büyüme ve gelişme geriliği varsa

6- Yineleyen cilt, derin doku veya organ apseleri

7-Bir yaşından sonra ağızda veya ciltte süreğen mantar enfeksiyonu oluyorsa

8- Enfeksiyonu iyileştirmek için damar içi antibiyotik kullanımı gereksinimi sıksa

9- 2’den fazla derin doku yerleşimli enfeksiyon varsa

10-Ailede pimmün yetersizlik öyküsü varsa

Ayrıca bu 10 belirtiye ek olarak aşağıda sıralanan belirtilerde primer immün yetersizlik hastalıklarını akla getirmelidir;

11- Canlı aşıya bağlı komplikasyonlar olduysa

12- Atipik bir enfeksiyon etkeni ile hastalık olmuşsa

13- Nedeni bilinmeyen egzama varsa bağışıklık yetmezliği akla gelmelidir.

Tüm bunlara baktığımızda birinci beş yaş bazen 7 yaşa kadar çocuklar savunma sistemleri mikroplarıyla tanışma ve direnç gelişimi nedeniyle risk altındadır. Bu durum ise karşımıza aksıran, öksüren, burun akması geçmeyen vb. belirtilerle çocuklar çıkarmaktadır. Bağışıklık yetmezliği tanısı çok az bir durumdur birçok durum olağan sürecin bir sonucudur.