İşeme geliştirme programı
TANI
HİKAYE
ÜROFLOV-EMG
BÖBREK VE MESANENİN USG DEĞERLENDİRMESİ
DİREKT ÜRİNER SİSTEM GRAFİSİ
MESANEDE ARTIK İDRAR TAYİNİ
ULTRASONLA REKTUM ÇAPI ÖLÇÜMÜ
KABIZLIĞIN KIYMETLENDİRİLMESİ
BİLGİLENDİRME
TUVALET EĞİTİMİ,MESANE EĞİTİMİ
PELVİK TABAN ANTRENMANINI ÖĞRETME
PELVİK TABAN KAS KUVVETİNİN EMG ÖLÇÜMÜ
BİOFEEDBACK TEDAVİ
PELVİK TABAN İÇİN KONUT İDMAN PROGRAMI OLUŞTURMA
FONKSİYONEL ELEKTRİK STİMÜLASYONU
ÜROFLOV-EMG TAKİBİ
İBSS TAKİBİ
KAYIT TUTMA
İŞEME –SIVI ALIM GÜNLÜĞÜ
YAŞAM BİÇİMİ ÖNERİLERİ
ÖDÜLLENDİRME
ALARM TEDAVİSİ
İLAÇ TEDAVİSİ
TANI
Nörolojik ve anatomik bozukluk olmaksızın idrar kaçıran çocuğa uzman çocuk üroloğu tarafından çeşitli kıymetlendirme teknikleri kullanılarak teşhis konulur.
BİLGİLENDİRME
Aileye ve çocuğa alt üriner sistemin olağan işlevi ve çocuktaki sorunun olağandan nasıl farklı olduğunun anlatılması çok kıymetlidir.
* İdrar kesesini denetim eden alt ve üst merkezler ve idrar kesesinin, çevresel his-motor sonları.
Şekil 1: İdrar torbası (mesane) içerisinde yeteri kadar idrar biriktiğinde, mesane gerilerek beyinde bulunan işeme merkezine idrar yapması gerektiğini bildirir.
Şekil 2: Mesane kasları idrarı boşaltabilmek için kasılırken, idrar tutmayı sağlıyan sfinkter kası gevşeyerek idrar kanalını açar.
Şekil 3: Bu sayede mesane içerisindeki idrar büsbütün boşaltılır ve mesane kasları tekrar idrar depolamak için gevşerken idrar kaçağını önlemek için sfinkter kası kasılarak idrar kanalını kapatır.
TUVALET VE MESANE EĞİTİMİ
Çocuğa nerede, ne vakit ve nasıl işemesi gerektiği anlatılmalıdır.
Klozete oturunca ayakları yere yetişemeyen çocukların ayakları tabure yahut sert yüzeylerle desteklenmelidir. Çocuk otururken ardı dik ve öne yanlışsız eğik konumda olmalıdır
Kız çocuklarının iç çamaşırlarını dizlerinin altına kadar indirmeleri öğretilerek, bu formda işeme esnasında uyluklarının düzgünce açılmaları sağlanmalıdır. Erkek çocuklarında fermuar yahut düğmelerini büsbütün açtıktan sonra işemeleri anlatılmalıdır
Çocuk oturur konumda işerken uyluklar açılıp pelvik taban kası çok daha yeterli gevşediğinden oturur konum tercih edilmelidir.
İşeme bittikten sonra çocukların çabukla kalkmamaları ve biraz daha bu konumda kalmaları öğretilmelidir. Bu mesanede idrar kalmaması açısından çok değerlidir.
Çocuğun işeme için ivedi etmemesi gerektiği ve uygun bir işeme yapabilmesi ve gevşeyebilmesi için vakit gerektiği kendisine anlatılmalıdır.
Çocuk işerken kendini rahat bırakması gerekir. Bilhassa de pelvik tabanı gevşek bırakması çok kıymetlidir bunun için işeme esnasında sayı sayması, müzik söylemesi istenebilir.
İşeme ve dışkılama sonrasında perine paklığı idrar yolu enfeksiyonu açısından epeyce kıymetlidir. Çocuğa işeme ve dışkılama sonrasında perine paklığı anlatılmalıdır. Bu paklık kesinlikle önden geriye yanlışsız yapılmalıdır.
Çamaşırı ıslandığında kesinlikle pakı ile değiştirmesi anlatılmalıdır.
Çocuğun yatmadan evvel ve uyandığında çok meşgul olsa dahi tuvalete gitmesi sağlanmalıdır.
İşemenin ertelenmemesi, idrarın son ana kadar bekletilmemesi, çok sıkışma hissinden evvel idrara gidilmesi önerilmelidir.
Bacaklarını çaprazlamak, eli ile idrar kanalını sıkıştırmak, perine bölgesine baskı yapmak üzere alışkanlık haline gelmiş işemeyi engelleyecek hareketlerden kaçınması söylenmelidir
Programlı işeme: Gün içinde iki saatte bir tuvalete gitmesi sağlanmalıdır.
İkili işeme: Gerekirse ikili işeme önerilebilir. Çocuk çişini yaptıktan 5 dk sonra tekrar tuvalete oturtulur ve kalan çişini yapması istenir.
Eğer gece ıslatması varsa uyuduktan 2 saat sonra uyandırılıp tuvalete gitmesi sağlanmalıdır
PELVİK TABAN ANTRENMANINI ÖĞRETME
Uzman üroterapist tarafından uygun teknik kullanılarak öğretilir. Çocuk pelvik tabanını hiçbir yardımcı kas kullanmadan kasmalı ve sonrasında tam manasıyla gevşek bırakmalıdır. Tüm bu şartlar sağlandığında mesken idman programı olarak verilebilir.
PELVİK TABAN KAS KUVVETİNİN EMG ÖLÇÜMÜ
Bilgisayar kontaklı EMG elektrotlarla ölçüm yapılır.Tedavi mühletince aşikâr aralıklarla ölçüm tekrarlanır.
BİOFEEDBACK TEDAVİ
Biofeedback eğitimi,vücudun şuurlu yahut bilinçsiz fizyolojik fonksiyonlarının yerleştirilen kapalı geribildirim döngüsü ile vizüel, işitsel yahut taktil bir uyaran olarak algılanması ve kişinin tekrar eğitimidir. İşeme bozukluklarının tedavisinde idrar kanalı etrafındaki adalelerine yönelik biofeedback tedavisi hayli başarılı ve aktiftir.
İzole olarak pelvik taban kaslarını kasmak güç bir iş lakin gevşetmek çok daha güç bir durumdur. Şayet bireyde pelvik taban kası olağandan daha fazla kasılı ise kişinin bunu hiçbir takviye almadan kendi farkındalığıyla gevşetebilmesi epey sıkıntı olduğu için bu türlü bir durumda biofeedback tedaviyle kişinin pelvik tabanının farkındalığı sağlanabilir ve gevşeme öğretilir.
Amaç; İşeme denetiminde kıymetli yer tutan pelvik taban kaslarının yanlışsız ve aktif kullanılmasını sağlamaktadır.
Biofeedback tedavisine başlamadan evvel çocuklar:
Pelvik taban kaslarını ayırt edebilmeli
Pelvik taban kaslarının işlevinin farkına varabilmeli
İyi koopere olmalı
Motivasyon sorunu olmamalı
Beş yaşın üzerinde olmalıdır
Teknik
Makatın çabucak ön tarafına iki yanına saat 3 ve 9 hizalarına 2 adet ve bacak üzerine 1 adet yüzeyel pediatrik elektrotlar yerleştirilir.
Çocuk sırtüstü durumda baş gerisi yükseltilmiş ve bacaklar yastıklarla desteklenmiş durumda yatar. EMG elektrotlar ile bilgisayar kontağı yapılır. Birinci olarak hareket etmeden en gevşek konumda durması istenir ve bu konumda bilgisayara yansıyan pahalara nazaran ölçüm yapılır. Bu gevşeme aktivitesinin ölçümüdür. Daha sonra üroterapist tarafından öğretilen pelvik taban kasma aktivitesi de ölçüldükten sonra elde edilen bu pahalar ışığında uygun kalibrasyon yapılarak biofeedback oyunu başlatılır.
Uyguladığımız biofeedback tedavilerinde çeşitli bilgisayar animasyonlarından faydalanmaktayız.
Animasyon başlatıldıktan sonra, çocuğa ekranda gördüğü tırtılın,balığın yahut uçağın kendisi olduğunu farz etmesi söylenmekte ve karşısına çıkan tehlikelerden kaçmaya çalışması istenmektedir. Bunu yapabilmesi için çocuğun pelvik taban kasları gereğince kasması yahut gevşetmesi gerekmektedir. Oyun kalibrasyonları değiştirilerek kolaydan zora gerçek gidebilir. Burada gaye; Olağan kasma ve gevşeme bedellerine ulaşabilmektir. Bunun için her seansta EMG elektrotlar ile pelvik taban kas aktivitesi ölçülür ve üroflovmetri-EMG ile işeme eğrisi görüntülenerek bir sonraki biofeedback seansı planlanır.
Çocukların idrar kanalı etrafındaki adalelerinin farkına varması ve gevşetileceğini öğrenmesi için makul aralıklarla 6–10 seans biofeedback tedavisi gereklidir.
PELVİK TABAN İÇİN MESKEN İDMAN PROGRAMI OLUŞTURMA
Çocuk izole olarak pelvik taban kasını kasıp gevşetmeyi tam olarak öğrendiğinde mesken programı olarak planlama yapılır.
FONKSİYONEL ELEKTRİK STİMÜLASYONU
Pelvik tabanı zayıf olan çocuklarda idmana yardımcı olarak kullanılabilir.
ÜROFLOV-EMG TAKİBİ
Biyofeedback tedavinin aktifliği üroflow-EMG (işeme-akım testi ve kas aktivitesi) ile takip edilmelidir. Başlangıçta tıkalı yahut artmış kas aktivitesi ile karakterize olan işeme eğrisi biyofeedback tedavi ile olağana dönmelidir.
İBSS TAKİBİ
İşeme bozukluğunun derecelendirilmesinde kullanılan bir kıymetlendirme formudur. Sonuçlar sayısal bilgilere dökülür.Belli aralıklarla test tekrarlanarak tedavinin aktifliği ölçülür.
KAYIT TUTMA
Sabah uyanınca odasına astığı takvim üzerinde gecenin kaydını tutması istenir. Kayıt tutma sayesinde hem sorunun monitörizasyonu yapılmış, hem de çocuğun tedaviye iştiraki ve sorumluluk alması sağlanmış olur.
İŞEME-SIVI ALIM GÜNLÜĞÜ
Çocuğa mesanesi ve işlevi hakkında şuur kazandırma gayesiyle kullanılır.
Tanısal fazda iki haftalık süreçte çocuktan ve yakınlarından işeme sıklığını, idrar ölçüsünü, sıvı alımını, çamaşırını ıslatma ve kirletme sıklığını 24 saat boyunca kayıt etmesi istenir.
3 günlükten 14 günlüğe kadar değişen değişik tipleri kullanılır.
Aralıksız günlerde doldurulması önerilir.
İşeme sıklığı ve sıvı alımı ayarlanır ve denetlenir.
Tedavi öncesiyle sonrası sonuçların karşılaştırılmasında kullanılır
YAŞAM BİÇİMİ ÖNERİLERİ
Düzenli ve kâfi saat uyku alışkanlığı edinilmesi
Günlük sıvı alımı 2500 ml’nin üzerinde olanlarda gerekli değerlendirmelerden sonra sıvı kısıtlamasına gidilebilir
| Erkek | Bayan | |
| 9-13 yaş | 1400-2300 ml | 1200-2100 ml |
| 14-18 yaş | 2100-3200 ml | 1400-2500 ml |
Kola, kahve, neskafe, çay, gazlı içecekler, portakal, limon üzere meyveler, çikolatalı yiyecek ve içecekler mesaneyi irrite edebilir. Bu nedenle tüketimine dikkat edilmelidir.
Kabızlığın önlenmesine yönelik tertipli defekasyon (dışkılama) alışkanlığının edinilmesi ve lifli yiyecekler tüketilmesi
Kiloya dikkat edilmesi (fazla kilo karın içi basıncı arttıracağından pelvik taban kaslarına fazladan yük bindirir.)
Banyo aydınlatmasının kâfi olmasına dikkat edilmesi
Gerektiği durumda çocuğun tuvalette otururken dayanak alabileceği barların konulması
Ayağının altına takviye konulması
Kabızlık sorunu olan çocuğun tuvalette daha uzun vakit geçirme ihtiyacı olduğu için bu ortamın televizyon, oyuncak üzere materyellerle desteklemesi
ÖDÜLLENDİRME
Ceza vermek yerine, kuru kalkılan sabahlar için ödüllendirmenin tedaviyi daha olumlu etkilediği gösterilmiştir.
Destek, cesaretlendirme ve ödüllendirme çocuğun kendine olan itimadını inancını ve ahengini arttırmaktadır.
Duygusal içeriği olan mükafatlar, somut ödüllere nazaran daha tesirli bulunmuştur. Islak kalktığında bu durumla hiç ilgilenmemek evvelki mükafatın tesirini arttıracaktır.
ALARM TEDAVİSİ
İLAÇ TEDAVİSİ
Pelvik taban rehabilitasyonu; uygun hastalarda her vakit tedavinin birinci basamağı olmalıdır. Ve öncelikli olarak uygulanmalıdır.
Kaynak: Doktor Sitesi