Lenf bezi/bezesi Şişlikleri

ÇOCUKLARDA LENF BEZESİ ŞİŞLİKLERİ

Lenf Bezesi Nedir?

Lenf bezeleri yahut bezleri insanlarda anne karnından itibaren tüm bedende var olan ve bağışıklık sistemi için yaşamsal kıymeti olan yapılardır.

Lenf bezeleri dışarıdan fark edilen yahut elimize gelebilen boyun, koltuk altı, kasık üzere yerlerde olduğu kadar karın boşluğu ve göğüs boşluğu üzere yerlerde de ağır olarak bulunurlar.

Lenf bezeleri, bedende çok kıymetli vazifeleri bulunan, lenf damarları olarak tanımlanan ve hücreler ortası sıvıları süzerek tüm bedenimizde, başka damarlara emsal formda, farklı bir deveran sisteminin köşe noktalarında yer alırlar.

Doğal ve sağlıklı olan lenf bezelerinin beklenen yerlerde, olağan boyut ve biçimlerde vazifelerini yapıyor olarak mevcut olmalarıdır.

Lenf Bezelerinin Misyonları Nedir?

Lenf bezelerinin ana vazifesi genel olarak mikropları tanımak, enfeksiyonlarla savaşmak ve ziyanlı olabilecek yabancı hususları tanıyıp süzmek olarak basitçe tanımlanabilir.

Lenf bezelerinin büyüklükleri yerleşim yerine nazaran değişir. Ekseriyetle birkaç mm’den 2-3 cm’ye kadar büyüklükte olabilirler.

Yaşamın birinci gününden itibaren bebekler ve küçük çocuklar vakit içinde etraflarındaki bakteriler, virüsler ve başka mikroplarla karşılaşırlar. Her gün farklı mikroplarla tanışırlar ve bağışıklık sistemi bu müsabakalarla devamlı olarak etkindir ve vazife yapmaktadır. Lenf bezeleri de bu bakımdan devamlı etkin ve dinamik durumdadırlar.

Büyük çocuklar ve erişkinler için tanıdık, olağan ve kolay görünen (örn. kolay nezle-grip) enfeksiyonlarla bebekler ve küçük çocuklar birinci karşılaştıklarında, şimdi pek tanımadıkları bu mikroplara karşı bağışıklık sistemi savunma için reaksiyon gösterir.

Lenf Bezeleri Hangi Durumlarda Büyür?

Bebekler ve küçük çocukların sonbahar ve kışın sıkça geçirdikleri üst teneffüs yolu enfeksiyonları çene altındaki, uzunluğunun bilhassa üst ön kesitlerindeki bezelerde reaksiyon ve savunma maksadıyla büyümeye neden olurlar. Bu lenf bezelerinin boyutları çoğunlukla 1.5-2 cm’yi pek geçmez.

Aslında lenf bezleri üzere bağışıklık sisteminin misal doğal yapıları olan bademcikler ve geniz etinde de bu durumlarda büyüme gözlenir.

Benzetme yapmak gerekirse beden için bir tehdit üzere olarak algılanan enfeksiyonlara ve mikroplara karşı lenf bezelerinin yapısındaki lenfosit ismi verilen akyuvarlar çoğalır ve enfeksiyon iyileşene, yani tehlike ortadan kalkana kadar alarm durumunda kalırlar.

Çoğunlukla enfeksiyon uygunlaşınca lenf bezeleri de küçülür, Enfeksiyon güzelleştikten sonra bile belirli bir mühlet için büyük halde kalabilirler. Bazen de küçülmeleri birkaç haftayı bulabilir.

Genellikle tüm çocukların boyunlarında mercimek, nohut yahut fındık kadar lenf bezeleri her vakit ele gelebilir.

Bazı durumlarda lenf bezelerinin kendileri, örneğin boğaz, ağız içi yahut diş enfeksiyonuna bağlı olarak, enfekte olur, iltihap yapabilirler ve çoğunlukla ağrılı ve kızarık olarak büyüyebilirler. Gelişen bu durum lenfadenit (lenf bezi iltihabı) olarak tanımlanır ve doktor teklifiyle antibiyotik tedavisi gerekebilir.

Lenf bezeleri bulundukları bölgeye nazaran küme halinde vazife yaparlar. Örneğin çene altı ve uzunluğunun üst bölümündeki bezeler çoğunlukla boğaz, ağız içi, dişler, bademcikler üzere yakın bulundukları yapıların sıkıntılarında etkinleşir, reaksiyon verirler.

Bademcik iltihabı ve başka üst teneffüs yolu enfeksiyonlarında, diş çürükleri yahut ağız içi yara ya da öteki enfeksiyonlarında büyüme yaparlar.

Saç tabanlarında yahut baş derisindeki enfeksiyon ya da yara-zedelenmelerde ense kökündeki bezler büyüyebilir.

Kasıklardaki lenf bezleri ise yakın etraftaki yara, enfeksiyonlar ile ayak, tırnak yerleşimli yara ve enfeksiyonlarda büyüme yapabilirler.

Koltuk altı bezleri de kollarda yahut ellerdeki sıkıntılarda büyüyebilirler.

Karın içi ve göğüs boşluğu içindeki lenf bezelerinin büyümeleri çoğunlukla belirti vermeden geçer.

Çocukluk çağında lenf bezlerinde büyüme daha az sıklıkta daha değerli hastalıkların belirtisi olabilir. Bunlar ortasında tüberküloz üzere enfeksiyonlar, kimi romatizmal hastalıklar, birtakım bağışıklık sistemi hastalıkları ve sık olmayarak lösemi-lenfoma üzere birtakım çocukluk çağı kanserleri olabilir.

Baş-boyun bölgesi yerleşimli birtakım kanserler uzunluğundaki bezelerde uzun süren büyümeler yapabilirler.

Büyümüş lenf bezeleri nasıl kıymetlendirilir?

Lenf bezelerinin büyüklükleri, olağan ya da değerli hastalık belirtisi olup olmadıkları üzere mevzular çabucak her vakit bulundukları yere, yaşa ve hastanın öbür yakınma ve bulgularına nazaran kıymetlendirilir. Uzunluğunun alt kesitlerinde, art bölgesinde, köprücük kemiklerinin üzerindeki boşlukta yerleşik büyümüş lenf bezelerinin daha fazla önemsenerek bir doktor tarafından kıymetlendirilmesi gerekir.

Eşlik eden halsizlik, kilo kaybı, çok terlemeler, teneffüs yakınmaları, bedenin birçok yerinde lenf bezlerininbüyümüş olması, karın şişliği ve ağrısı, solukluk, bedende morarma-kanamaların olması önemli hastalıklar için uyarıcı olabilir. Çocukluk çağı kanserlerinde sıklığın onbeş yaş altındaki her bir milyon çocukta 150-200 üzere düşük olduğu dikkate alınacak olursa lenf bezesi büyümelerinde öncelikle enfeksiyonlar olmak üzere daha sık görülen nedenler öne çıkar.

Lenf Bezesi Büyümelerinde Hikaye

Lenf bezelerinde büyüme nedeni ile doktora başvuran bir çocuğun kıymetlendirilmesine detaylı hikaye ile başlanır.

Hastanın yaşı değerli olabilir. Lenfomalar ekseriyetle daha büyük yaştaki çocuklarda, enfeksiyonlara bağlı durumlar ise ekseriyetle altı yaşından küçük çocuklarda daha sık nedendir.

Hastaya evvelden antibiyotik tedavisi verilip verilmediği ve mühleti sorgulanmalıdır. Kâfi müddette uygun antibiyotiğin kullanıldığı düşünülüyorsa karşılık durumu da teşhis açısından manalı olabilir.

Öyküde teneffüs ıstırabı ve öksürük olması göğüs içerisinde hastalık düşündürebilir. Genel olarak besbelli derecede halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı ve devamlı yüksek ateş tüm bedeni ilgilendiren daha değerli bir hastalığı düşündürebilir.

Yüksek ateş, gece terlemeleri, kilo kaybı lenfoma yahut tüberküloza işaret edebilir. Üç ardışık gün 38OC’yi geçen nedeni bilinmeyen ateş, beden tartısında teşhis öncesi son 6 ayda açıklanamayan biçimde %10’u geçen kayıp ve geceleri çok terleme kıymetli olup lenfomalar açısından manalı olabilir.

Yine nedeni açıklanamayan uzun vadeli yüksek ateş, çok halsizlik, eklemlerde şişlik ve ağrı, yaygın adale ağrıları, eklem sertliği, ciltte döküntü üzere bulgular bağ dokusu doku hastalıklarını yahut romatizmal hastalıkları düşündürebilir.

Kedi tırmalaması yahut ısırması hikayesi öbür bulgularla bir arada, bilhassa koltuk altında büyümüş bezelerde, kedi tırmığı hastalığı düşündürebilir. Bazen yalnızca kedilerle yakın temas hikayesi bile bu teşhisten şüphelendirebilir.

Yakın vakitte yapılmış birtakım aşılar da lenf bezelerinde büyümeye neden olabilir. Aşılama hikayesi kesinlikle değerlendirilmelidir.

Hastanın tüberkülozlu birisi ile mümkün temas hikayesi ayrıyeten kesinlikle sorulmalıdır.

Lenf Bezesi Büyümelerinde Büyüme Mühleti

Lenf bezelerinde büyüme olması durumunda büyüme müddeti kıymetlidir. Bulgular iki haftadan daha kısa vadeli ise akut; müddet daha uzun ise subakut yahut kronik olarak tanımlanır.

Enfeksiyonlara bağlı durumlar içinde lenf bezelerinde süratli büyüme halinde tepkilere çoklukla bakteriler neden olurlar.

Boyundaki lenf bezesi iltihapları çocukların yaklaşık ¾’ünde akut, yani süratli başlangıçlı olup hastaların yarısında bulgular 3 günden, büyük çoğunluğunda ise 1 haftadan daha kısa periyodiktir.

Haftalar-aylar içinde gelişen subakut yahut kronik lenf bezesi iltihaplarının en kıymetli nedenleri ortasında ise kedi tırmığı hastalığı, mikobakteri enfeksiyonları ve toksoplazma enfeksiyonu olup daha az sıklıkla Epstein-Barr Virus (EBV) yahut sitomegalovirus (CMV) enfeksiyonları nedendir.

Hodgkin lenfoma ve Hodgkin-dışı lenfomalarda belirtiler ve büyümüş lenf bezelerinde benzerlikler olsa da Hodgkin lenfomada hikaye aylar öncesine bile uzanabilir; Hodgkin-dışı lenfomada mühlet çok daha kısa periyodiktir.

Tek yahut İki Taraflı Lenf Bezesi Büyümesi

Boyundaki lenf bezelerindeki büyümenin tek taraflı yahut iki taraflı olması değerlidir.

Çocuklarda uzunluğundaki lenf bezelerinde tek taraflı iltihaplı büyümenin etkeni ekseriyetle bakterilerdir.

Boyunda günler içinde süratli gelişen tek taraflı lenf bezesi iltihaplanmalarında çoklukla halsizlik, çok terleme, kilo kaybı, iştahsızlık üzere tüm bedeni ilgilendirebilecek bulgular pek görülmez. Bu çocukların yarıdan azında hikayede teneffüs yolu yahut öteki enfeksiyon hikayesi alınır.

Boyunda süratli gelişen iki taraflı, çok sayıda lenf bezesi iltihaplanmalarında en değerli etken viral enfeksiyonlardır. Yüksek ateş, boğaz ağrısı ve öksürük üst teneffüs yolu enfeksiyonu düşündürür.

Hastanın yakın vakitte bademcik iltihabı yahut öteki üst teneffüs yolu enfeksiyonu geçirmiş olması, yüzünde yahut boynunda zedelenme yahut enfeksiyon olması, diş sıkıntıları yahut ağız içi diğer bir enfeksiyon durumunda uzunluğunda büyümüş lenf bezelerinin tepkisel olarak enfeksiyon yahut iltihaba bağlı olduğu öncelikle düşünülebilir.

Fizik Muayene Bulguları

Hastanın genel halinde fazlaca düşkünlük, bariz kilo kaybı, solukluk, devamlı yüksek ateş olması kanser tipi bir hastalık, bağışıklık sisteminde yetmezlik hali yahut tüberküloz üzere sistemik hastalıkları düşündürür.

Hastanın nabız, kan basıncı, teneffüs durumu üzere yaşamsal bulguları kaydedilir, kıymetlendirilir. Sık nefes alıp verme, teneffüs külfeti ve/veya uzunluğundaki toplar damarlarda dolgunluk göğüs içinde kitlesel bir hastalığa işaret edebilir.

Cilt döküntülerinin eşlik etmesi çocukluk çağının döküntülü hastalıklarını, EBV enfeksiyonunu, Langerhans hücreli histiyositozu düşündürebilir.

Ciltte solukluk, peteşi ve ekimoz denilen küçük lekeler yahut morartılar yanında göğüs ön kemiğinde yahut uzun kemiklerde ağrı yanında karaciğer-dalak büyüklüğü saptanması lösemi yahut kemik iliğini de tutmuş öbür bir kanseri düşündürebilir.

Boğazda kızarıklık, bademciklerde beyazımsı iltihapların bulunması, sert damakta kırmızımsı döküntülerle birlikte kızarık dil-çilek lisanı üzere görünüm streptokok denilen bakteri enfeksiyonunu düşündürür.

Saçlı deride dermatit yahut enfeksiyonlar ense bölgesi yahut boyun ardı lenf bezelerini büyütebilir.

Özellikle boğaz, bademcikler, dişler ve diş etleri, kulak önü tükürük bezi (parotis), çene kemiği ve uzunluğunda önde bulunan tiroid bezi muayene edilmelidir.

Görülen diş çürükleri yahut apsesi uzunluğundaki bezelerde iltihaplı büyümeye neden olabilir.

Çocuklarda sık görülmeyen, boyun önünde tiroid bezi karsinomu denilen tümörler ve geniz-boğaz yerleşimli nazofarinks karsinomu denilen tümörler de uzunluğundaki lenf nodlarına metastaz yapabilirler. İki bölge de güzel muayene edilmelidir.

Karın muayenesi kıymetlidir. Karında kitle palpe edilip edilmediğine dikkatle bakılmalı, ayrıyeten testisler de muayene edilmelidir.

Karaciğer ve dalak büyümesi sık görülmemekle bir arada tüm bedeni ilgilendiren bir hastalığa işaret eder.

Ayrıca her iki göğüs bölgesinin muayene edilmesi ve akciğerlerin havalanmasına dikkat edilmesi gerekir.

Lenf Bezelerinin Muayene Özellikleri

Enfeksiyon ve enfeksiyon dışı nedenler ayrımında lenf bezelerinin nitelik ve öteki özellikleri yardımcıdır. Lenf bezelerinin parmak uçları ile nazikçe ellenip yoklanarak boyutu, niteliği, hassaslığı, hareketliliği kıymetlendirilir. Hastanın boynunu, omuz ve kolunu, bacaklarını rahat bırakması ve uygun durum ile adalelerin gevşek kalması sağlanmalıdır.

Tüm lenf bezesi bölgeleri (boyun, koltuk altları, kasıklar gibi) titizlikle muayene edilmelidir. Bir lenf bezesinin tek olarak yahut komşu lenf bezeleri ile birlikte büyümüş olarak ele gelmesi bölgesel; komşu olmayan ikiden fazla lenf bezesi bölgesinde büyümeler saptanması ise yaygın lenfadenopati (lenf bezesi büyümesi) olarak tanımlanır.

Yaygın lenf bezesi büyümelerine karaciğer ve dalak büyümesi de eşlik edebilir ve daha kıymetli hastalıklara işaret edebilir.

Yerleşim yerine nazaran değişmekle birlikte genel olarak bir lenf nodunun bir boyutu 10 mm’den fazla ise büyümüş kabul edilir. İstisna olarak dirsek etrafında 5 mm’den büyük ve kasık bölgesinde 15 mm’den büyük lenf nodları olağandışı kabul edilir.

Köprücük kemiklerinin üzerindeki çukur-boşlukta yerleşik büyümüş lenf bezeleri ise, küçük olsalar bile, aksi ispat edilene kadar her yaş kümesinde önemli olarak değerlendirilmelidir. Boyun alt kısımlarındaki büyümüş lenf bezelerinin de dikkatli değerlendirilmeleri gerekir.

Boyunda çapı 1.5 cm’yi aşmış lenf bezeleri ekseriyetle büyümüş kabul edilirse de çocuklarda, bilhassa boynun üst kesitlerinde ve çene altlarında, çoğunlukla enfeksiyonlara bağlı olarak 2-2.5 cm’ye kadar büyümüş lenf bezeleri sıklıkla ele gelebilir. Reaktif, yani enfeksiyonlara bağlı olarak tepkisel formda büyümüş olarak bedellendirilen bu çeşit lenf bezeleri çoğunlukla oval şekilli-yuvarlaklaşmamış yapıdadır.

Boyun yerleşimli lenf bezeleri ağız ve boğaz-yutak yanında baş ve boyun bölgesinin yüzeyel dokularını da süzer. Lenf bezelerine eşlik eden boyun yerleşimli kitlelerin yeri çok kıymetlidir. Uzunluğunda art kesimde (üçgende) yerleşmiş kitlelerde tümör mümkünlüğü daha fazla iken ön kesitteki (üçgende) kitleler (tiroid dışında) çoklukla güzel huylu oluşumlardır.

Ense bölgesindeki lenf bezeleri saçlı derinin art kesitini süzer ve olağan çocukların %5’inde ele gelebilirler. Yaygın lenfadenopati (lenf bezesi büyümesi) durumlarında sıklıkla ele gelseler de bölgesel olarak büyümeleri çoklukla saçlı derinin enfeksiyon yahut dermatitleri sonucudur.

Yanlarda yahut önde çene altı yerleşimli büyümüş lenf bezelerinin nedeni çoklukla diş apsesi, boğaz iltihapları yahut diş eti-ağız içi iltihapları üzere mahallî enfeksiyonlardır.

Köprücük kemiklerinin üzerindeki çukur-boşlukta yerleşik büyümüş lenf bezeleri baş-boyun bölgesini, kolları, göğüsün yüzeyel yapılarını, akciğerleri, göğüs içi boşlukları ve karın içinden gelen lenf damarlarını süzerler. Bu yerleşimdeki lenf bezelerinin çok dikkatli ve titizce değerlendirilmeleri gerekir.

Koltuk altındaki lenf bezeleri çocukların %90’ında ele gelebilir. Tek taraflı koltuk altında uzun müddetli büyümüş tekli lenf bezesinin en değerli nedeni kedi tırmığı hastalığıdır.

Koldan yapılan aşılar da (özellikle BCG aşısı) koltuk altında büyümüş lenf bezesine neden olabilir

Kasıklardaki lenf bezeleri bacaklar, ayaklar, genital bölge ve etrafı ve kalçalardan gelen lenf sıvılarını süzerler. Muayenede ekseriyetle ele gelseler de enfeksiyon nedeniyle de büyüyebilirler. Kasıklardaki nedeni anlaşılamayan lenf bezesi büyümelerinde genital bölge ve etrafında apse, fissür yahut öteki iltihaplı odaklar araştırılmalıdır.

Çocuklarda kasıklardaki lenf bezeleri fazlaca ve çok sayıda büyümüşse bağlantılı etraf yapılarda tümör olabileceği de akılda tutulmalıdır.

Kanserle Alakalı Lenf Bezesi Büyümeleri

Belli bir lenf bezesi bölgesi için beklenenden daha büyük ele gelen, ağrısız, hassaslık olmayan ve büyümeye devam eden lenf bezeleri makûs huylu tümörler için kuşku yaratmalıdır.

Lenf bezesinin bağlı olduğu bölgede enfeksiyon-iltihap bulgusu olmaması, akciğer sinemasında yahut öteki incelemelerde kitle saptanması, bilhassa daima yüksek ateş, fazlaca kilo kaybı ve çok terleme üzere bulgular yanında halsizlik, solukluk, iştahsızlık üzere yakınmaların bulunması kuşkuyu artırır.

Lenfomalar, lösemi ve bedene dağılma yapmış birtakım kanserler uzunluğunda yahut öteki bölgelerde lenf bezesi büyümelerine neden olabilir. Aşikâr bir lenf bezesi bölgesi için beklenenden daha büyük ele gelen, ağrısız, hassaslık olmayan ve giderek büyümekte olan lenf bezeleri kuşku yaratmalıdır.

Çocukluk çağı kanserlerinn %25’ten fazlası baş-boyun bölgesinde yerleşmiş olup en sık olarak uzunluğundaki lenf bezeleri tutulur. Birinci 6 yaş içerisinde uzunluğunda büyümüş lenf bezelerine neden olan tümörler içinde lösemiler ve nöroblastom en başta gelir, rabdomiyosarkom ve Hodgkin-dışı lenfomalar bunları izler.

Altı yaşından sonra ise Hodgkin lenfoma uzunluğunda büyümüş lenf bezelerine neden olan kanserler içinde en kıymetlisidir, bunu Hodgkin-dışı lenfoma izler. Uzunluğunda büyümüş lenf bezeleri Hodgkin hastalığında olguların %80-90’ında görülürken (genellikle tek taraflı) Hodgkin-dışı lenfomada %40’ında (genellikle iki taraflı) görülür.

Lenfomalar

Lenf bezesi kanseri çocukluk çağında nispeten sık görülen kanserlerden birisidir. Bu kanserlere genel olarak ‘lenfoma’ ismi verilir.

Sık geliştikleri yerler ortasında boyun bölgesi, göğüs boşluğu yahut karın boşluğu olup bu yerlerdeki lenf bezelerinin çok büyümesi yanında göğüs içindeki timus ismi verilen yapı yahut karın içinde barsaklardan da gelişebilirler.

Hodgkin lenfoma ve Hodgkin-dışı lenfoma olarak iki ana çeşidi vardır. Bu iki lenfoma cinsinin gelişme hali, belirti ve bulguları, tedavi yaklaşımları ortasında farklılıklar vardır.

Lenfomalar ülkemizde lösemilerden sonra çocuklarda en sık görülen kanserlerdir.

Türüne nazaran ve evresine, yani yaygınlığına nazaran uygulanan kemoterapi ve radyoterapi ile yüksek oranlarda güzelleşirler.

Lenf Bezesi Büyümelerinde Tedavi

Lenf bezesi büyümelerinin her vakit tedavi edilmesi gerekmez. Bilhassa virüslere bağlı teneffüs yolu enfeksiyonlarında büyüyen lenf bezelerinin tedavisine gerek yoktur. Hastalık geçtiğinde lenf bezeleri de ekseriyetle geriler.

Uzman bir hekimin değerlendirmesi sonucunda bakterilere bağlı enfeksiyon sonucu büyüme düşünülürse antibiyotik tedavisi gerekebilir.

Lenf bezelerinin pek beklenmeyecekleri yerlerde ve beklenenden büyük olmaları, büyüklüklerinin uzun mühlet devam etmesi, eşlik eden diğer kıymetli yakınmaların olması ve tereddüt oluşan durumlarda kesinlikle bir uzman doktora görünmek gerekeceği de unutulmamalıdır.

Yukarıda bahsedilen biçimde çocuklarda lenf bezlerinin bedenin olağan yapıları olarak vazifeleri olduğu, bilhassa uzunluğunda çoğunlukla ele gelebildiği ve enfeksiyonlara bağlı olarak büyüme ve küçülmelerin görülebileceği bilinmelidir.

Bunun yanında ailelerin dikkatini çeken ve kuşku yaratan her türlü lenf bezi büyümelerinin vakit geçirmeden doktor tarafından değerlendirilmeleri gerekeceği akılda bulundurulmalıdır.

Prof Dr Bilgehan Yalçın

Kaynak: Doktor Sitesi